Migawka to obok przysłony i ISO podstawowy parametr, który ma decydujący wpływ na ekspozycję zdjęcia. Nie będę opisywał budowy, ponieważ skupię się na praktycznym wykorzystaniu migawki podczas robienia zdjęć.
W zależności od czasu otwarcia migawki możemy „zamrozić” ruch na zdjęciu lub nadać mu efekt rozmycia – wrażenie ruchu. W określonych warunkach można także, tylko za pomocą odpowiednio dobranych parametrów usunąć ze zdjęcia poruszające się osoby. Jak tego dokonać opisałem w drugiej części tego wpisu "Ekspozycja - migawka cz. 2 - Jak kreatywnie wykorzystać czas otwarcia migawki".
Czas otwarcia migawki, to czas, w którym migawka jest otwarta, a światło przechodzi przez obiektyw naświetlając element światłoczuły (matrycę).
Wartość tego parametru jest ściśle powiązana z wymienionymi wcześniej przysłoną i ISO. Z tego powodu nie możemy ustawić zupełnie dowolnego czasu otwarcia migawki bez zmiany pozostałych parametrów ekspozycji, prześwietlenia lub niedoświetlenia zdjęcia. Zależność ta odnosi się do wszystkich trzech parametrów (migawka, przysłona, ISO) mających wpływ na ekspozycję, czyli prawidłowe naświetlenie zdjęcia.
Kolejnym utrudnieniem podczas robienia zdjęć jest fakt, że nie tylko przysłona i ISO są „ograniczeniem” dla czasu otwarcia migawki. Do tych ograniczeń możemy dołożyć czas otwarcia migawki, przy którym na zdjęciu zarejestruje się drganie naszych rąk trzymających aparat. Czas ten zmienia się w zależności od użytej ogniskowej obiektywu, co jeszcze bardziej komplikuje sytuację.
Pojęcie ogniskowej równoważnej będzie nam potrzebne do zrozumienia zależności między rzeczywistą ogniskową obiektywu, a bezpiecznym czasem otwarcia migawki. Żeby wiedzieć czym jest ogniskowa równoważna i jak ją łatwo ustalić, powinniśmy mieć świadomość, że w czasach, gdy w aparatach analogowych używano filmów, klatka filmu miała wymiary 35mm x 24mm. Obecnie, gdy w aparatach cyfrowych są matryce światłoczułe, ich fizyczne wymiary są często mniejsze niż klasycznej klatki filmu. Szerokość matrycy w aparatach cyfrowych równą 35mm spotkać można tylko w najlepszych lustrzankach przeznaczonych dla profesjonalnych fotografów. W takich aparatach stosunek przekątnej matrycy do przekątnej klatki filmu analogowego wynosi 1. Jest tak, ponieważ matryca jaki i klatka filmu mają takie same wymiary, a przekątna w obu przypadkach jest równa 43,3 mm.
Lustrzanki amatorskie mają matryce około 1,5 - 1,6 razy mniejszą, a aparaty kompaktowe nawet 6 razy mniejszą. Z fizyczną wielkością matrycy wiąże się sporo zmian w uzyskanym na zdjęciu efekcie końcowym, ale nie będę teraz o tym rozprawiał, gdyż jest to zagadnienie przynajmniej na osobny wpis. Żeby móc porównać ogniskową posiadanego obiektywu w swoim aparacie do obiektywu zamontowanego do pełnej klatki wystarczy, że wiemy o ile mniejsza jest matryca w naszym aparacie. Współczynnik ten nazywa się krop i dla lustrzanek z matrycą APS-C (amatorskie lustrzanki) wynosi właśnie 1,6 (Canon) i 1,5 (Nikon). Krop, czyli mnożnik ogniskowej, ma bezpośrednie przełożenie na przeliczanie długości rzeczywistych ogniskowych obiektywu w aparacie na ogniskowe równoważne. Posiadając taką wiedzę łatwo możemy policzyć, że dla obiektywu 18 - 55 mm założonego do aparatu Canon 600D, zakres ogniskowych równoważnych będzie wynosić odpowiednio 28,8 - 88mm (18 * 1,6 = 28,8; 55 * 1,6 = 88). Informacja o rzeczywistych ogniskowych jest zawsze wypisana z przodu obiektywu. Znając ogniskowe i mnożnik ogniskowej dla posiadanego aparatu, możemy wyliczyć ogniskowe równoważne dla tego aparatu. Po takim przeliczeniu, nic nie stoi na przeszkodzie, by przenieść zasady fotografowania z dawnych lustrzanek analogowych na naszą amatorską lustrzankę cyfrową, czy nawet na aparat kompaktowy.
W praktyce przyjęło się, że bezpieczny czas otwarcia migawki, czyli taki, przy którym obraz na zdjęciu zrobionym aparatem trzymanym w ręce nie będzie poruszony wskutek drgania rąk fotografa, to odpowiednik odwrotności ogniskowej równoważnej (przeliczonej na klatkę filmu 35 mm, zgodnie z opisem w poprzednim akapicie).
Przykładowo, jeżeli nasz aparat ma ogniskowe równoważne 35 – 210, to przy ogniskowej 35 mm możliwe będzie zrobienie nieporuszonego zdjęcia z czasem 1/40 sekundy (odwrotność ogniskowej równoważnej 1/35 sekundy), a przy ogniskowej 210 czas ten powinien wynosić przynajmniej 1/200 (1/250) sekundy. W aparatach cyfrowych nie ma możliwości ustawienia dowolnie zdefiniowanego czasu otwarcia migawki, dlatego wybieramy czas najbliższy odwrotności ogniskowej. W praktyce ta zasada sprawdza się całkiem dobrze. Bezpieczny czas otwarcia migawki, będzie też zależał częściowo od predyspozycji fotografa. Jest tak, gdyż ktoś kto ma większą tendencję do drżenia rąk, może mieć problem z utrzymaniem aparatu np. przy ogniskowej 210 mm i czasie 1/250 sekundy, tak by nie było poruszenia widocznego na zdjęciu. Ktoś inny może sobie świetnie poradzić z czasem 1/200 sekundy.
Najlepiej testować ze swoim aparatem przy różnych ogniskowych w celu określenia przy jakich czasach widoczne jest rozmazanie wynikające z poruszenia aparatem trzymanym w rękach. Takie działanie pozwoli w przyszłości uniknąć rozmazanych zdjęć, które częściej będziemy mogli robić bez wbudowanej lampy. Załóżmy, że przy krótkiej ogniskowej naszego obiektywu jesteśmy w stanie zrobić zdjęcie bez poruszenia z czasem 1/40 sekundy – tak wyszło nam z naszych testów. Zapamiętujemy tę wartość, a podczas robienia zdjęć za każdym razem, sprawdzamy jaki czas ustawia aparat np. mając ustawiony program półautomatyczny. Jeżeli aparat wskaże dłuższy czas np. 1/20 sekundy, powinniśmy zastanowić się nad możliwym rozwiązaniem. Do wyboru mamy poniższe opcje.
Otworzyć bardziej przysłonę (jeżeli jest to możliwe – liczymy się z uzyskaniem mniejszej głębi ostrości).
Podnieść ISO (należy uważać, ponieważ wyższe ISO zwłaszcza w kompaktach powoduje znaczne pogorszenie jakości obrazu np. wzrost szumów na zdjęciu, mniej szczegółów).
Doświetlić scenę nie używając wbudowanej lampy błyskowej (często trudne do zrealizowania).
Wykorzystać statyw. Moim zdaniem najlepsze rozwiązanie przy zdjęciach statycznych.
Podane czasy można bezpiecznie wydłużyć nawet kilkakrotnie przy zastosowaniu mechanicznej stabilizacji obrazu, oczywiście jeżeli aparat lub obiektyw taką stabilizację optyczną posiada.
Wykonując zdjęcia, na których zależy nam na dokładnym czasie otwarcia migawki najlepiej jest ustawić aparat w trybie preselekcji czasu, nazywanym też priorytetem czasu. Na kółku wyboru trybów fotografowania oznaczony jest najczęściej jako "S" lub "Tv".
Gdy ustawimy ten tryb fotografowania i zaczniemy zmieniać czas otwarcia migawki, aparat sam dobierze odpowiednią wartość przysłony tak, by ekspozycja była prawidłowa. Mamy więc sytuację, w której o jednym parametrze decydujemy sami (czas), a drugi dobiera aparat (przysłona).
Z tego powodu, możemy spotkać się z pewnymi ograniczeniami związanymi z ilością światła, wybranym czasem i możliwym do wyboru zakresem otwarcia przysłony. Jednak przy dobrym oświetleniu nie powinniśmy mieć żadnych problemów.
W przypadku, gdy światła będzie zbyt mało, a my ustawimy krótki czas otwarcia migawki, może dojść do sytuacji, w której do prawidłowego naświetlenia zdjęcia (ekspozycji), aparat powinien ustawić przysłonę, którą nie dysponujemy. Wybierze wtedy najniższą możliwą przysłonę, a my możemy spodziewać się zbyt ciemnego zdjęcia. W trybie automatycznym, przy takich samych warunkach oświetlenia nie dojdzie do takiej sytuacji, ponieważ aparat może decydować o dwóch parametrach ekspozycji, czyli zarówno o przysłonie jak i czasie otwarcia migawki. W takim przypadku ustawi je tak, by ekspozycja była prawidłowa - otworzy maksymalnie przysłonę i dobierze czas do tej przysłony.
W aparacie Canon EOS 600D czas otwarcia migawki możemy ustawiać w zakresie od 1/4000 sekundy do 30 sekund. Jest to typowy czas dla większości bardziej zaawansowanych aparatów. Niektóre lustrzanki zakres ten mają większy np. od 1/8000 sekundy do 30 sekund, natomiast niektóre kompakty mogą mieć mniejszy np. w granicach 1/2000 sekundy do 15 sekund (leciwy już Canon A 720 IS). W prostych kompaktach i na przykład w smartfonach, fotograf może mieć ograniczone możliwości otwarcia migawki, gdyż aparat może mieć tylko funkcję automatycznego ustawiania migawki, więc dobrze przed zakupem zapoznać się jakie możliwości daje nam konkretny model aparatu.
Żeby poznać dokładny zakres możliwych do ustawienia czasów w swoim aparacie, najlepiej zapoznać się ze specyfikacją techniczną aparatu.
W drugiej części opisałem ciekawe metody na kreatywne wykorzystanie czasu otwarcia migawki. Zapraszam do dalszej lektury.
© bevangoldswain - Fotolia.com
Strona wykorzystuje pliki cookies do celów analitycznych. Korzystając ze strony wyrażasz zgodę na używanie cookies zgodnie z aktualnymi ustawieniami przeglądarki. Jeżeli nie chcesz, by strona zapisywała pliki cookies, zmień ustawienia przeglądarki.
